'त्यात काय एवढं'...!!!!

तुम्ही 'बिग बझार' किंवा तत्सम नव्याने झालेल्या सुपर मार्केट मध्ये गेलायत हल्ली? झपाट्याने बदलत जाणाऱ्या मध्यमवर्गाचं निरीक्षण करायचं असेल तर या एक नंबर जागा आहेत.. खूप मजेशीर दृश्य.. गेल्या दशकामध्ये मध्यमवर्गाच्या हातात पैसा खुळखुळायला लागला, आणि हळूहळू मॉल कल्चर आपल्याकडे रुजायला लागलं. अशा सुपर मार्केट्स मध्ये आता स्पष्ट दिसतो, तो आपल्या लोकांचा बदललेला स्वभाव. हसरेपणा, ऋजुता यांचा लवलेश नसणारा..चढलेली भुवई, आणि चेहऱ्यावर तुच्छतादर्शक भाव.. आणि आपण किराण मालाच्या फडतूस दुकानात नाही, तर एसी मॉल मध्ये शॉपिंग करतोय या गोष्टीतून येणारा एक विचित्र अहंभाव! हा माजोरीपणा कशातून येत असेल?

त्यादिवशी एका सुपर मार्केटमध्ये गेले होते. वर केलेल्या वर्णनासारखाच एक सूट- बूट, कॉलर, टायवाला इसम, हातात उंची आयफोन, तंद्रीत चालताना त्याची  ट्रॉली एका छोट्या मुलीचा पायावरून गेली. ती बिचारी मुलगी कळवळली. बाजूला तिची आईउभी होती. साहजिकच तिने त्या माणसाला हटकलं, अगदी सौम्य शब्दात.. तर तो तिच्यावरच गुरकावला.."हां.. मग ठीक ए ना.. त्यात काय एवढं.. होतं असं.. एवढं काय नाटक!" अरे...ही कुठली पद्धत??? अर्थात तो विषय वाढला, चार तमासगीर जमले, बाचाबाची होऊ घातली.. बोंबाबोंब, कर्णकटू, कर्कश आवाज.. सगळी शांतता हरवून गेली.. वातावरणाच विसकटलं.. आणि ती छोटी मुलगी मात्र एका बाजूला एकटीच उभी होती.. केविलवाणी! जो प्रसंग, "आय एम सॉरी" म्हणून सहज संपला  असता, त्याजागी 'त्यात काय एवढं' या बेपर्वा, मुर्दाड उत्तराने हे सगळं रामायण  घडलं.

किती विचित्र आहे हा एटीट्युड.. म्हणजे ज्या बेपर्वा वेस्टर्न अप्रोचला, त्यांच्या 'व्हॉटेव्हर' कल्चरला आपण उठसूठ नाकं मुरडतो, त्याला शब्दशः समानार्थी आहे हे 'त्यात काय एवढं'!! आमच्या वयाच्या सगळ्यांमध्येच आलीये ही वृत्ती. प्रेमात पडणं, त्यात अयशस्वी होणं, एखादी परीक्षा देणं, त्यात घसरून पडणं, पैसे उडवणं.. यादी वाढते, वाढतच जाते.. सगळ्याला उत्तर एकच..'त्यात काय एवढं'!! आणि आपली कमाल तर त्याहूनही पुढे आहे. या सगळ्याला एकदाच 'नशीब' असं शुगर कोटेड आवरण चढवलं की खल्लास! आपल्याच मूर्खपणामुळे आपल्याला कोणीतरी फसवलं..' नशीब!'; सततच्या तक्रारींकडे नवरा लक्ष देत नाहीये..'नशीब!' बसच्या रांगेत कोणीतरी तुम्हाला धक्का देऊन घुसलं, 'नशीब!' एखाद दिवस तुम्हीच समोरच्याला धक्का देऊन विंडो सीट पटकावलीत.. तेही 'नशीब'! (यावेळेस स्वर मात्र हसरा!) कशी मस्त साखळी आहे नाही? भारतीय मानसिकतेला तसंही समोरच्याला 'सॉरी' म्हणणं अपमानास्पदच वाटत आलंय म्हणा! ' मोडेन पण वाकणार नाही' हा आपला इतिहास प्रसिद्ध बाणा नाही का! 'चांगलं' असण्यापेक्षा 'कणखर' असण्याला का इतकं महत्त्व? बरं तो कणखरपणासुद्धा आयत्या वेळेस नांगी घालतोच.. आपल्या फायद्याच्या वेळेस बरोब्बर लवचिक होतोच! मग आपल्यापेक्षा कमकुवत लोकांमध्ये हे शौर्य कशाला पाजळतो आपण? त्यामुळे अशा स्वभावांना 'सॉरी'पेक्षा 'त्यात काय एवढं' हेच जवळचं वाटणार! वादातला शेवटचा शब्द.. ब्रह्मवाक्य हे आपलंच असायला हवं! ते त्या मुळमुळीत 'सॉरी' ने थोडंच साधलं जाणार!

विचार करून बघा.. आपल्या नकळत असेच वागत असतो आपण. लहानपणापासून किती जणांना 'प्लीज' म्हणायची सवय असते? बालहट्ट हे नेहमीच किंकाळ्या आणि आरडाओरड्याने व्यापलेले असतात.. त्यांचं 'कित्ती गोड!!' असं कौतुक केलं जातं. आणि मग तीच सवय लागत जाते. लहान असतानाचे हे  लाडिक चाळे मोठं झाल्यावर सार्वजनिक आयुष्यात समोरच्याला भीषण वाटू शकतात, अगदी आपण नकोसे वाटू शकतो, हा विचार किती पालक करतात? त्यामुळे 'नम्रता' हे शाळेत मूल्यशिक्षणाच्या तासाला शिकवलेलं, आणि इतर सगळ्या गोष्टींप्रमाणेच 'सोडून द्यायचं' एक मूल्य उरतं..

त्यामुळे हा माझा लेख वाचल्यावर समजा तुमच्या मनात आलं, 'त्यात काय एवढं' तर ती तुमची चूक अज्जिबात नाही बरं का!! आणि मीही तुमच्यातलीच असल्यामुळे, 'सॉरी' म्हणण्याच्या फंदात मीही पडणार नाहीच!!! कारण एकच...'त्यात काय एवढं'...!!!!

प्रार्थना

प्रार्थनेला उत्तर मिळतं, यावर माझा ठाम विश्वास आहे. अगदी कट्टर नास्तिक आणि निरीश्वरवादी सोडले, तर आपण सगळेच दिवसातून एकदा तरी प्रार्थना करतो. कधी मोठ्याने, तर कधी अगदी मनातल्या मनात. देवाला सीक्रेट सांगितल्यासारखे! कधी आपल्या जवळच्या माणसासाठी, त्याला हवं ते सगळं त्याला मिळावं म्हणून, कधी कोणाची तब्येत सुधारावी म्हणून, तर कधी आपल्याच दुःख्खाचा विसर पडावा म्हणून. पण बऱ्याचदा आपल्याला हव्या तशा गोष्टी घडून येतातच असं नाही; मग आपली आणखी चिडचिड होते, आणि आपल्याला वाटतं की आपली प्रार्थना पोहोचलीच नाही की काय! का आपल्याला हवं ते उत्तर नाही मिळालं..?? पण का कुणास ठाऊक, पुन्हा डोळे मिटतात, हात जोडले जातात. कदाचित लहानपणीच्या “शुभंकरोति” आणि “ दिव्या दिव्या दीपत्कार” चे संस्कार असतील. एखाद्या गूढ शक्तीसमोर स्वत:ला सरेंडर करणं ही किती सुंदर कल्पना आहे. देवळात जाऊन दर्शन घ्यायला आवडतं मला. म्हणजे मंगळवारी सगळी कामं सोडून रांगेत उभं राहणं आणि नवसाची लाच 'ऑफर' करणं, असं दर्शन नाही हं.. खरंतर अशा ठिकाणी काही मागण्याची इच्छासुद्धा होत नाही. कोल्हापूरच्या महालक्ष्मीचं मंदिर, कोकणात हरिहरेश्वर, परशुरामाचं मंदिर, पुण्याचा तळ्यातला गणपती, शिवाजी पार्कचं उद्यान गणेश मंदिर.. आणि अनेक ठिकाणची गावागावातली अस्पर्श, 'मार्केट'चा स्पर्श न झालेली मंदिरं... तिथला उदबत्ती, धूप, दीप,कापूर, प्रसाद, यांचा एकत्र जाणवणारा  सुगंध, अनवाणी पावलांना जाणवणारा फरशीचा गार स्पर्श, काहीतरी अनामिक भावनेने भरून आलेला  ऊर... काही न मागताच सगळं काही पावल्याचं समाधान देऊन जातात!

मला स्वतःला आपली मंदिरं, छोट्या गावातली देवळं जितकी आवडतात, तितकीच आवडतात चर्चेस. जर्मनीला गेले असताना तिथल्या भव्य चर्चेस मध्ये जायला मिळालं. नकळत्या वयात ती सुंदर चित्रं फार खोलवर कोरली गेली मनावर. तिथल्या घंटांचा नाद, गूढ शांतता, मेणबत्त्यांच्या धूसर प्रकाशात जाणवणारा शांत काळोख, आणि प्रेमळ चेहऱ्याचे शांत पाद्रीबाबा.... जसंच्या तसं आठवतंय हे चित्र. आणि अगदी जसंच्या तसं आठवतंय तिथे त्यांनी सांगितलेलं प्रार्थनेचं महत्त्व... "अगदी मनापासून प्रार्थना करूनसुद्धा आपल्यासोबत जे घडायचं ते घडतंच.. मग त्या प्रार्थनेला काय अर्थ? देवाने आपली प्रार्थनाच ऐकली नाही, की आपलं मन किती ठेचकाळलंय, हेच त्याला कळलं नाही! मग प्रार्थना तरी कशाला करायची त्याची? तो असतो, हे मानणंच सोडून द्यावं का?...असे प्रश्न मला बरेच अडले-नडलेले लोक विचारतात. पण मला असं वाटतं की जेव्हा हा विचार येतो, तेव्हाच खरंतर प्रार्थना करणं सगळ्यात जास्त महत्त्वाचं असतं. आधी कधीही नव्हतं इतकं महत्त्वाचं. कदाचित देवाला वाटत असेल, आपण आत्ता त्याची आठवण काढावी. आपल्याला जे हवंय ते मागत राहणं, म्हणजे 'विश्वास' नाही; कितीही दुःख्ख आली तरी देवाच्या 'देव'पणा वर शंका न घेणं, म्हणजे 'विश्वास'...." किती सोप्या शब्दांत त्यांनी प्रार्थना, देव याबद्दल सांगून टाकलं होतं...

आणि त्यानंतर एक मात्र माझ्या डोक्यात फिट्ट बसलं. आपण आपल्या देवावर विश्वास ठेवला, तर तो आपल्यावरची नजर कधीच काढून घेणार नाही.. आपण जे त्याच्याकडे मागितलंय, ते तो कदाचित कधीच आपल्याला देणार नाही, पण त्याच्या मनात त्याने आपल्यासाठी त्याहूनही काहीतरी बहारदार योजून  ठेवलं असणार! अश्रू आणि दुःख्ख यांच्या पलीकडचं काहीतरी खूप सुंदर.. तेवढं गिफ्ट तर तो मला देणं लागतोच!!! कारण प्रार्थनेला उत्तर मिळतं यावर माझा ठाम विश्वास आहे..!!